Το Αηδάνι είναι μια λευκή ποικιλία που συναντάται κυρίως στο νησί της Σαντορίνης. Καταλαμβάνει μικρό ποσοστό του αμπελώνα του νησιού και χρησιμοποιείται για να προσδώσει αρώματα τόσο στα ξηρά κρασιά όσο και στα γλυκά Vinsanto.

Αν και παλαιότερα το συναντούσαμε μόνο σε χαρμάνια τα τελευταία χρόνια το Αηδάνι οινοποιείται και μόνο του. Δίνει κρασιά με σχετικά υψηλό αλκοόλ, μέτρια οξύτητα και αρώματα τροπικών φρούτων, βοτάνων και λουλουδιών.

Συμμετέχει στα κρασιά Π.Ο.Π. Σαντορίνη μαζί με το Ασύρτικο και το Αθήρι και κυρίως στα γλυκά αφού τα περισσότερα ξηρά κρασιά σε αυτή την Π.Ο.Π. παράγονται από 100% Ασύρτικο.

Το Ασύρτικο είναι η πιο αναγνωρισμένη Ελληνική λευκή ποικιλία τόσο στο εσωτερικό όσο και εκτός Ελλάδας. Προέρχεται από την Σαντορίνη όπου οι εδαφοκλιματικές συνθήκες ευνοούν την παραγωγή εξαιρετικών ξηρών αλλά και γλυκών κρασιών παγκοσμίου φήμης. Οι δυνατότητες της ποικιλίας αυτής είναι μεγάλες με αποτέλεσμα να καλλιεργείται πλέον σε όλη την Ελλάδα, ενώ αρχίζουν να γίνονται προσπάθειες καλλιέργειας της και σε άλλες οινοπαραγωγικές χώρες όπως η Αυστραλία.

Πρόκειται για μια πολυδυναμική ποικιλία, δίνοντας πολλά διαφορετικά στυλ ξηρών (φρέσκα, παλαιωμένα, από υπερώριμα σταφύλια-Νυχτέρι, αρωματισμένα με ρετσίνα), γλυκών (Vinsanto) αλλά και αφρωδών κρασιών.

Γενικότερα τα κρασιά από Ασύρτικο έχουν υψηλή οξύτητα, υψηλό αλκοόλ, γεμάτο σώμα, πολύπλοκα αρώματα εσπεριδοειδών, πράσινου μήλου, ροδάκινου και ορυκτών όταν είναι φρέσκα που εξελίσσονται σε αρώματα μελιού, κηροζίνης ξηρών καρπών και μανιταριών όσο παλαιώνουν. Στα κρασιά που προέρχονται από την Σαντορίνη, τα αρώματα κηροζίνης και ορυκτών είναι πιο έντονα αντικατοπτρίζοντας έτσι το ηφαιστειογενές έδαφος του νησιού, σε αντίθεση με τα φρουτώδη χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν στα κρασιά εκτός του νησιού. Η ποικιλία εμφανίζει πολύ καλή συνέργεια με τα δρύινα βαρέλια ενώ έχει μεγάλη δυνατότητα παλαίωσης ανεξάρτητα από την χρήση βαρελιού ή όχι, λόγω της πολύ υψηλής οξύτητας. Πολύ συχνά συναντάται σε χαρμάνια με άλλες ποικιλίες τόσο γηγενείς όσο και διεθνείς, συνήθως με έντονα αρωματικά χαρακτηριστικά, όπως η Μαλαγουζιά, το Αιδάνι και το Sauvignon Blanc.

Το Ασύρτικο δίνει τα περίφημα λευκά ξηρά και γλυκά κρασιά Π.Ο.Π. Σαντορίνη, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν και το Αθήρι και το Αιδάνι. Συμμετέχει στα λευκά ξηρά Π.Ο.Π. Ρόδος μαζί με το Αθήρι και την Μαλαγουζιά, στα ξηρά Π.Ο.Π. Πλαγιές Μελίτωνα μαζί τον Ροδίτη και το Αθήρι και στα γλυκά Π.Ο.Π. Μονεμβασία-Malvasia και Π.Ο.Π. Malvasia- Paros μαζί με την Μονεμβασιά. Σε μικροποσότητες μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα κρασιά Π.Ο.Π. Χάνδακας-Candia, Π.Ο.Π. Malvasia Χάνδακας-Candia και Π.Ο.Π. Malvasia Σητείας.

Η Βηλάνα είναι η πιο πολυφυτεμένη λευκή ποικιλία της Κρήτης. Κυριαρχεί στους αμπελώνες όλου του νησιού, δεν συναντάται όμως συχνά εκτός Κρήτης.

Είναι παραγωγική ποικιλία και μπορεί να δώσει μεγάλες ποσότητες σχετικά ουδέτερων κρασιών. Οξειδώνεται εύκολα οπότε χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο οινοποιείο για να διατηρήσει την φρεσκάδα της. Τα καλύτερα κρασιά έρχονται από αμπελώνες σε υψηλότερο υψόμετρο. Παρουσιάζουν μέτρια οξύτητα, μέτριο αλκοόλ, μέτριο σώμα και μέτρια ένταση αρωμάτων που θυμίζουν εσπεριδοειδή, μήλο, άνθη και βότανα. Τα κρασιά είναι προτιμότερο να καταναλώνονται φρέσκα αν και κάποιοι παραγωγοί πειραματίζονται πιστεύοντας πως η ποικιλία έχει δυνατότητα παλαίωσης. Συχνά την συναντάμε σε χαρμάνια τόσο με γηγενείς όσο και με διεθνείς ποικιλίες.

Δίνει τους λευκούς ξηρούς οίνους Π.Ο.Π. Πεζά, Π.Ο.Π., Χάνδακας-Candia (μπορούν να συμμετέχουν μέχρι 15% Βιδιανό, Ασύρτικο, Θραψαθήρι) και τους Π.Ο.Π. Σητεία (συμμετέχει και το Θραψαθήρι με 30%).

Το Βιδιανό είναι λευκή ποικιλία που συναντάται στην Κρήτη κυρίως στους νομούς Ρεθύμνου και Ηρακλείου και πρόκειται για μια από τις πιο αξιόλογες γηγενείς ποικιλίες της περιοχής που αναβίωσε τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότεροι παραγωγοί που δραστηριοποιούνται στο νησί οινοποιούν Βιδιανό μόνο του ή σε χαρμάνι με άλλες τοπικές ή διεθνείς ποικιλίες με αποτέλεσμα οι φυτεύσεις να αυξάνονται συνεχώς παρόλες τις δυσκολίες που παρουσιάζει στην καλλιέργεια της.

Παράγει υψηλόβαθμα κρασιά με μέτρια οξύτητα, με πολύπλοκα αρώματα που θυμίζουν ροδάκινο, βερίκοκκο, πεπόνι μέλι και βότανα. Αρχικά τα πρώτα δείγματα ήταν κρασιά ‘δεξαμενής΄, δεν ωρίμασαν δηλαδή σε κανένα στάδιο της παραγωγής σε δρύινα βαρέλια. Υπάρχουν όμως και παραδείγματα κρασιών που αποδυκνύουν ότι η ποικιλία παρουσιάζει καλή συνέργεια με το βαρέλι οδηγώντας σε πολύπλοκα κρασιά με το ποικιλιακό άρωμα να συμπληρώνεται με αυτά της βανίλιας και των μπαχαρικών που πρόερχονται από την δρυ. Αν και οι δυνατότητες παλαίωσης των Βιδιανών εξερευνώνται ακόμα, ωστόσο πιστεύεται ότι έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν για τουλάχιστον 3 με 4 χρόνια στην φιάλη.

Συμμετέχει σε πολύ μικρά ποσοστά στην ΠΟΠ Χάνδακας Candia και στην ΠΟΠ Malvasia Χάνδακας Candia.